Speel in op de drie psychologische basisbehoeften

Drie universele psychologische basisbehoeften

Mensen hebben een aangeboren neiging tot groei en ontwikkeling. Van nature willen we interessante dingen doen en zoeken we verbinding tussen onszelf en de wereld.

Volgens de zelfdeterminatietheorie ligt hieronder een fundament van drie universele psychologische basisbehoeften: de natuurlijke behoefte aan verbondenheid, competentie en autonomie. Deze worden ook de vitamines voor groei genoemd.

Net zoals we bepaalde fysieke behoeftes (eten, slaap, ...) hebben om te overleven, zijn deze psychologische basisbehoeftes essentieel voor ons persoonlijk en sociaal functioneren.

Verbondenheid

Verbondenheid gaat over een ‘wij-gevoel’ ervaren, erbij horen, welkom zijn, mee mogen doen en warme, vertrouwensvolle relaties opbouwen in een positief en veilig klimaat.

Het gaat om zorg dragen voor anderen en zelf geliefd worden. Deze behoefte hangt nauw samen met hechting.

Je versterkt het gevoel van verbondenheid door beschikbaar te zijn en door zorgzaam, respectvol en waarderend om te gaan met kinderen, jongeren en volwassenen.

Competentie

Competentie gaat om vertrouwen in je eigen kunnen, je bekwaam voelen om uitdagingen aan te gaan, doelen te bereiken en taken tot een goed einde te brengen.

Het gaat om het gevoel dat je vooruitgaat en beter wordt in wat je doet en dat je daarvoor waardering krijgt van anderen.

Het gevoel van competentie ondersteun je door vertrouwen uit te stralen, duidelijkheid te creëren, af te stemmen op het ontwikkelingsniveau en door gepaste hulp, structuur en uitdagingen aan te bieden. Het gaat om een evenwicht vinden tussen over- en ondervragen.

Autonomie

Autonomie gaat over een gevoel van psychologische vrijheid, van jezelf kunnen zijn. Het gaat om zelf mogen kiezen en ruimte krijgen voor initiatief.

Het gaat om gehoord worden, voelen dat je mening ertoe doet en dat je een zekere mate van invloed en controle kan uitoefenen.

Het gaat hier om autonomie die leeftijdsadequaat is. Verwar het niet met onafhankelijkheid.

Je stimuleert de ontwikkeling van autonomie als je kinderen, jongeren en volwassenen betrekt bij de belangrijkste zaken in hun leef-, leer- en werkomgeving. Als je afstemt op hun belevingswereld, hun inbreng waardeert, hun perspectief verkent. Wat denken ze, wat voelen ze, wat vinden ze belangrijk, welke waarden en dromen zijn daarin vervat?

Nodig hen uit tot participatie, zorg dat ze zelf beslissingen mogen nemen, zelf mogen kiezen en zelf verantwoordelijkheid mogen dragen voor hun initiatieven en activiteiten. Een grondhouding van nieuwsgierigheid, openheid en flexibiliteit draagt hiertoe bij.

Aanzet tot groei of tot probleemgedrag?

Als aan deze drie basisbehoeften voldaan is, is er welbevinden, motivatie, inzet en zin in leren en ontwikkelen. We bruisen dan van energie, nemen sneller initiatief en kunnen makkelijker het hoofd bieden aan problemen.

Maar als deze basisbehoeften chronisch tekort worden gedaan, kunnen er problemen ontstaan: psychopathologie, verminderde cognitieve, sociale en emotionele groei, verstoorde persoonlijkheids- of identiteitsontwikkeling, gebrekkige gewetensvorming, gebrek aan empathie en probleemgedrag waaronder agressief gedrag.

Tips om groei, ontwikkeling en gewenst gedrag te stimuleren

• Heb oog voor je eigen en andermans behoeften.
• Probleemgedrag, waaronder opstandig en agressief gedrag, komt voort uit de frustratie van fundamentele basisbehoeften. Verzet, weerstand en agressief gedrag houd je een spiegel voor. Zie het als een contactkans en als een signaal van beknotte psychologische behoeften. Achterhaal ze en speel erop in. Wat heeft deze volwassenen of dit kind nu nodig?
• Eerst de connectie, dan de correctie. Nooit andersom, dat helpt niet. Gewenst gedrag of gedragsverandering komt pas na het opbouwen van vertrouwen en verbondenheid. Pas dan komt er een gevoeligheid voor correctie.
• Behoefte-ondersteunend opvoeden, onderwijzen, begeleiden en samenwerken is de boodschap!
• Om dit te kunnen is het belangrijk dat professionals ook zelf ondersteund en gecoached worden.