Ontwikkeling als leerproces

Elk ontwikkelingsproces bestaat uit leren. Dat geldt ook voor de seksuele ontwikkeling.

Kinderen experimenteren en proberen verschillende gedragingen. Op basis daarvan ondervinden ze welke sensaties fijn zijn en welke niet. Zo leren ze hun eigen grenzen kennen.

Ze leren ook op welk gedrag andere kinderen of volwassenen gaan reageren, zowel positief als negatief. Zo maken ze langzaamaan kennis met de grenzen van anderen en ze leren er rekening mee houden. Op die manier leren en ontwikkelen kinderen zich.

En net als bij elk ander ontwikkelingsdomein maken kinderen daarbij fouten. Ze gaan over de grens omdat ze die nog niet kennen.

Door de reacties op hun gedrag komen ze in aanraking met de grenzen vanuit de omgeving. Ze leren omdat hun omgeving hun gedrag bijstuurt als dat over de grens gaat.

Vaak voorkomende fouten

Het is voor jonge kinderen nog erg moeilijk om grenzen in te schatten. Daarom zien we bij jonge kinderen een aantal grensoverschrijdende gedragingen regelmatig voorkomen.

Een eerste voorbeeld is seksueel getint gedrag stellen in het openbaar. Heel wat jonge kinderen hebben nog geen inzicht in de begrippen openbaar en privé. Ze voelen ook (nog) niet waar de grenzen van de omgeving liggen.

Ze merken het niet op als de context gegeneerd reageert.

  • Midden in een familiefeestje gaat een peuter op de mat zitten. Hij trekt zijn broekje uit en begint te spelen met zijn piemel.
  • Een peutertje grijpt naar de borsten van de vrouwen bij wie ze op schoot zit.
  • Een kleuter schuurt zich in de klas telkens tegen voorwerpen aan.
  • Een kleuter steekt in de klas vaak zijn hand in zijn broek.

Een ander voorbeeld is het over de grenzen van anderen gaan. Omwille van hun jonge emotioneel ontwikkelingsniveau kunnen ze zich niet verplaatsen in iemand anders.

Ze houden (nog) geen rekening met de gevoelens of de pijn van iemand anders.

  • Een kleuter trekt - ondanks luid protest - het slipje van een klasgenootje uit.
  • Een kleuter dwingt een andere kleuter in de toiletten tot seksuele spelletjes.

Dit soort gedragingen kunnen vervelend zijn maar horen wel thuis in de normale ontwikkeling. Het kind leert op basis van de reacties vanuit de omgeving wat er wel en niet geaccepteerd wordt.

Door het maken van dit soort fouten stoot het kind op de grenzen en leert het er rekening mee houden.

Mogelijke alarmsignalen

Het feit dat een kind seksueel gedrag vertoont, is dus op zich geen reden tot verontrusting. Tenminste zolang het gaat over gedrag dat past bij de ontwikkelingsleeftijd.

Concreet wil dat zeggen: nieuwsgierigheid naar het eigen lichaam en dat van anderen, masturbatie, aftasten van de grenzen van anderen.

Sommige jonge kinderen vertonen gedrag dat duidelijk niet past bij hun leeftijd.

Voorbeelden daarvan zijn:

  • Een kleuter imiteert geslachtsgemeenschap met een vriendje.
  • Een kleuter dwingt een klasgenootje tot orale seks.

Dergelijke gedragingen passen niet bij de leeftijd en de ontwikkeling. Als je twijfelt of gedrag thuis hoort in de ontwikkeling, kan je dit checken in de normatieve lijst.

Net als bij andere incidenten met seksueel grensoverschrijdend gedrag zal het van belang zijn zicht te krijgen op de achterliggende redenen van dit gedrag.

  • Wat vertelt het over de betrokken kinderen?
  • Hoe komt het dat dit kind dergelijk gedrag vertoont dat niet past bij de leeftijd?
  • Wat heeft dit kind gezien, gehoord of zelf ondergaan?
  • Herhaald seksueel grensoverschrijdend gedrag is een van de mogelijke signalen van een onderliggende problematiek.