Hoe seksueel grensoverschrijdend gedrag aanpakken wanneer de ontwikkelingsleeftijd niet overeenkomt met de kalenderleeftijd?

Hou rekening met het disharmonisch profiel bij het inschatten van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Een laag ontwikkelingsniveau op verstandelijk en/of emotioneel vlak kan een rol spelen bij het stellen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het is mogelijk dat de betrokkene niet snapt wat grenzen zijn of waar de grenzen liggen, omwille van een beperkt verstandelijk functioneren. Het kan ook zijn dat de persoon over geen of weinig empathie beschikt omdat hij emotioneel nog op zeer jong niveau staat.

Het is van belang hier oog voor te hebben bij het inschatten van incidenten. Niet omdat de grensoverschrijding dan minder zwaar zou zijn, maar wel om hier bij de aanpak rekening mee te houden.

Gebruik van de normatieve lijst

Kinderen en jongeren met een disharmonisch profiel kunnen gedrag vertonen dat hoort bij hun lager (verstandelijk of emotioneel) ontwikkelingsniveau.

Bij elk incident gaan we op zoek waar het gedrag vandaan komt. Aan de hand van de normatieve lijst kan je het gedrag van het kind of de jongere bekijken vanuit de bril van ontwikkeling: valt het gedrag van de betrokkene te begrijpen vanuit zijn ontwikkelingsniveau?

Als je zicht hebt op de verschillende niveaus van de ontwikkeling kan je het gedrag opzoeken bij de corresponderende ontwikkelingsleeftijd. Als je het gedrag daar terugvindt, kan je het verklaren vanuit de ontwikkeling.

Terug naar het voorbeeld van de jongen van 12, emotioneel op peuterleeftijd, die een grote interesse vertoont in borsten. Hij grijpt telkens naar de borsten van meisjes en vrouwen.

Interesse in borsten hoort bij de peuterleeftijd. Zijn gedrag is dus gedeeltelijk te begrijpen vanuit het niveau van zijn ontwikkeling. Dat wil niet zeggen dat het gedrag acceptabel is!

Op de leeftijd van 12 jaar heeft hij veel meer levenservaring dan een peuter. Hij heeft geleerd dat hij op die manier veel (negatieve) aandacht krijgt. Bovendien voelt betast worden door een tiener voor de vrouwen in kwestie helemaal anders aan dan aanrakingen door een peuter.

Als je geen zicht hebt op de verschillende niveaus van ontwikkeling kan je opzoeken bij welk ontwikkelingsniveau het vertoonde gedrag thuis hoort. Op die manier krijg je aanwijzingen over het niveau van functioneren.

Hou rekening met het disharmonisch profiel bij aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Als je werkt met kinderen of jongeren met een disharmonisch profiel is het vooral van belang je aanpak af te stemmen op het niveau van de betrokkenen.

Het is duidelijk dat een aanpak die boven het verstandelijk niveau zit van een persoon, weinig resultaat zal geven. Maar ook als er geen aansluiting is op emotioneel niveau zal je weinig resultaat boeken.

Hou het eenvoudig

Hou je aanpak zo eenvoudig mogelijk. Zoek aansluiting bij het verstandelijk niveau van de betrokkenen.

Praat niet in ingewikkelde zinnen. Hou de uitleg kort en helder. Gebruik geen moeilijke woorden of abstracte begrippen. Hou het concreet en werk met voorbeelden en duidelijke afspraken.

Sluit aan bij het emotionele niveau

Afhankelijk van het emotionele niveau kan een kind of jongere wel of niet goed zelfstandig functioneren.

In de jonge fasen is er grote nood aan nabijheid. Op dat niveau heeft een kind moeite om de gevoelens, verwachtingen en bedoelingen van anderen in te schatten en het eigen gedrag daar op af te stemmen.

Hij kan zich niet of moeilijk verplaatsen in iemand anders (empathie).

Bij een laagontwikkelingsniveau hebben verbale reacties en duidingen niet veel zin. Dan is het beter om de betrokken persoon af te leiden of fysiek te begrenzen en weg te leiden. Bij een wat hoger niveau is duidelijke begrenzing nodig, zonder boos worden of afwijzen.

Verbale reacties moeten ondersteund worden door duidelijke grenzen en indien nodig aangevuld worden met fysiek begrenzen.

Als je wil reageren op het gedrag van de jongen van 12 kan je dat doen als volgt:

• Zijn hand wegnemen (fysiek begrenzen)
• Eventueel zijn hand blijven vasthouden terwijl je tegen hem spreekt (verbinding houden)
• Rustig zeggen dat je niet wil dat hij je borsten aanraakt (duidelijke grens geven)

Het zal daarnaast van belang zijn om te kijken hoe zijn interesse in borsten op een aanvaardbare manier vorm kan krijgen.