Het criterium ‘gepast binnen de context’

Contextgebonden afspraken en regels zijn niet altijd duidelijk. Dit kan verwarring scheppen.

Wat is oké gedrag in een lerarenkamer, de refter op het werk, een sauna? Gelden dezelfde regels tijdens het personeelsfeest of op een congres in de late uurtjes? Wat als je op een festival cliënten tegen het lijf loopt? Wat met online contacten?

Gebrek aan duidelijke regels en afspraken maakt het er niet gemakkelijker op.

Zeker bij seksueel gedrag is de context waarbinnen het zich afspeelt van belang. In een openbare ruimte waar ook anderen aanwezig zijn, gelden de regels van de ‘openbare zeden’. Doet dit gedrag zich voor in intieme kring of in alle privacy, dan wordt niemand gestoord. 

De context bepaalt dus veel: lichamelijke nabijheid kan bijvoorbeeld beschouwd worden als een toenadering en kan dus een seksuele betekenis hebben, tenzij men in een lift op elkaar gepakt staat.

Waar men wel en geen toestemming voor zal moeten vragen, zal altijd een beetje contextgebonden zijn (cultuur en tijd).

Voorbeelden

Voorbeelden waar dit criterium oké is: masturberen op de eigen kamer, frustraties uiten tijdens een functioneringsgesprek, vechten tijdens een bokswedstrijd, tegen een blikje schoppen na frustraties.

Voorbeelden waar dit criterium niet oké is: seksueel experimenteren in het park, vanuit boosheid een agenda kapotmaken tijdens de les, orale bevrediging in de wc op school, volwassenen vechten op straat.

Enkele reflectievragen

• Is er voldoende privacy voor seksueel gedrag? Kan niemand (zich) storen?
• Is de context privé genoeg voor seksueel gedrag?
• Kan iemand zich storen aan mijn gedrag?
• Is de reactie verstaanbaar of begrijpelijk gezien de aanleiding? (opgelet: begrijpen ≠ aanvaarden)
• Is de reactie in proportie met de aanleiding?

Wat het gedrag erger maakt

• Gedrag past niet in de context
• Men gaat over de grens zonder aanleiding.
• Online intieme beelden delen: informatie en beelden kunnen breed gedeeld worden
• De persoon over wiens grens wordt gegaan, wordt beschuldigd, in plaats van de persoon die over de grens gaat (= victim blaming).

Waaraan kan je werken in psycho-educatie?

• Leren reageren in verhouding met wat zich voordoet (voor wie gedrag initieert)
• Zicht krijgen in wat je boos maakt (voor wie gedrag initieert)
• Waar is seksualiteit oké en heb je privacy? (voor wie gedrag initieert)

Gebrek aan privacy zorgt soms ongewild voor seksueel grensoverschrijdend gedrag

Mensen hebben recht op seksuele integriteit. Maar in sommige contexten houdt men weinig rekening met het feit dat er een vorm van privacy noodzakelijk is voor seksueel gedrag. Daardoor kan seksueel gedrag ongewild problematisch worden, bijvoorbeeld masturberen in een slaapzaal, waar ook anderen slapen.

In sommige contexten zijn er te veel afspraken en restricties. Het taboe op seksualiteit en het gebrek aan privacy verhindert dan de mogelijkheid tot positieve seksuele beleving. Ziekenhuizen, woonzorgcentra, psychiatrie… geven weinig structurele ruimte voor seksueel gedrag.

Net door het gebrek aan privacy wordt seksueel gedrag ongewild grensoverschrijdend. De omgeving van de zorgcontext geeft frequent weinig afscherming voor de cliënt, waardoor seksueel gedrag of naaktheid als grensoverschrijdend wordt ervaren.

Voorbeelden zijn ‘masturbatie in een tweepersoonskamer’ of ‘onaangekondigd binnenkomen in de privé-vertrekken van de cliënt’.

Heb aandacht voor het bieden van voldoende privacy in je werking en expliciteer duidelijk de regels errond.

Nood aan beleid

Is het gedrag van mijzelf als professional gepast voor de context?

In nogal wat werkcontexten is er nood aan een duidelijker en gepaster beleid op vlak van (seksuele) integriteit.

Beleid met goede afspraken, heldere procedures, dat tot stand is gekomen via inspraak van alle betrokkenen en dat regelmatig wordt geëvalueerd, is een belangrijke voorwaarde voor het vrijwaren en beschermen van de (seksuele) integriteit van eenieder.

Aandachtspunten bij context

Meningsverschillen over gepaste context

De meningen kunnen verschillen over wat een gepaste context is.

Sommige professionals vinden elke ruimte buiten een slaapkamer onacceptabel voor seksualiteit, andere begrijpen dat een fietsenhok of de bosjes voor jongeren en volwassenen ook een – spannende - plek kan zijn om seks te hebben.

Meningsverschillen over gepast gedrag

Er is natuurlijk ook verschil in mening over wat gepast gedrag is voor bepaalde contexten.

Thuis mag je naakt rondlopen, maar is dat ook zo als je de gordijnen openlaat of als de postbode aanbelt? In een sauna gelden specifieke regels rond aanrakingen en staren, maar kent iedereen die?

Omgaan met negatieve reacties

Soms heb je als professional geen mogelijkheden om de privacy van de betrokkenen te bevorderen, onder meer door de infrastructuur. Dan is het belangrijk om de persoon te helpen in het omgaan met de negatieve reacties vanuit de context.

Regels

Regels zijn ook contextgevoelig. Is iemand langdurig in de ogen kijken een uitnodiging tot seks? En hoe lang is ‘langdurig’? Mogen kinderen geconfronteerd worden met seksuele beelden, en vanaf wanneer is dat problematisch?

Sociale media

Bij sociaal media is het onderscheid tussen privé en publiek niet helder en is het moeilijk te controleren.

Foto’s en informatie die privé zijn, worden snel opgepikt en gedeeld. En kunnen dan als grensoverschrijdend worden ervaren.

Informele netwerken

Er is ook aandacht nodig voor de informele netwerken in werksituaties. Mensen zijn collega’s maar hebben vaak ook persoonlijke contacten, of zien elkaar op informele gelegenheden.

Dan zijn de onduidelijkheden soms nog groter, en de kans op grensoverschrijdend gedrag ook.

Hoe kan je dit criterium checken?

Observeer het gedrag

• Hebben de betrokkenen inzicht in sociale regels?
• Krijgen ze in hun milieu (thuis of residentieel) de kans om te leren over sociale normen?
• Is er sprake van overbescherming?
• Is er sprake van slordigheid of onvoorzichtigheid?
• Hebben ze de gelegenheid tot privacy?
• Wordt seksueel experimenteergedrag afgeremd of gestimuleerd?
• Is dit een risicovolle context voor de persoon?
• Is er individuele aandacht en informatie op niveau van de persoon?
• Is er steun vanuit de familie?
• Zijn er duidelijke en expliciete regels over welk gedrag in die context mogelijk is?
• Is er een context waar ze ervaringen kunnen opdoen in alle privacy?
• Laat de context experimenteren toe?
• Is er privacy mogelijk?
• Heeft men zich onttrokken aan toezicht?

Richtvragen in gesprekken

• Heb je zicht op de mogelijke risico’s in deze context?
• Weet je waar je terecht kan met je vragen?
• Heb je het gevoel dat je voldoende wordt gesteund en beschermd door de context?
• Ken je de regels over wat wel en niet mag hier en in andere situaties?
• (Voor seksuele situaties) Heb je je afgezonderd zodat anderen je niet konden zien?
• Heb je voor voldoende veiligheid gezorgd? Hoe?
• Heb je erover gewaakt dat je niet kon gestoord worden? Hoe?
• Ken je de regels over wat wel en niet mag hier?
• Zijn er plaatsen waar je dit wel mag doen? Welke?
• Kan je terecht met je vragen over seksualiteit?