Als alle criteria oké zijn, krijg je een groene kleur: aanvaardbaar en soms zelfs fijn gedrag.

Zijn er criteria niet oké, dan kan de ernst variëren als je de gedragscriteria screent.

Er zijn ook factoren die de situatie ernstiger over de grens maken.

Het bepalen van de kleur is geen optelsom van de criteria en factoren. De criteria en factoren zijn een hulpmiddel om tot een onderbouwde en neutrale inschatting te komen, en om goed te bevragen en te observeren. Elke situatie is uniek. Soms weegt één van de criteria zwaarder door dan de andere.

Een vlag kan veranderen door de combinatie van de criteria of doordat een factor een situatie verergert. Bijvoorbeeld:

  • Een gele kleur kan een rode worden als er herhaling is na een interventie.
  • Een rode kan een zwarte worden als de pleger op het moment zelf besefte dat die over de grens ging.
  • Een herhaaldelijke gele kleur wordt niet automatisch rood omwille van het laag functioneringsniveau van de persoon.

In je organisatie streef je naar zoveel mogelijk groene kleuren. Er is echter zeer veel licht grensoverschrijdend gedrag in elke organisatie.

Grenzen aftasten en er soms eens licht over gaan, hoort vaak bij een leerproces. Zeker bij jongeren zijn grenzen nog niet duidelijk en leren ze pas de grens kennen door ze soms eens te overschrijden.

Door te benoemen wat de grens is, leer je ze welk gedrag oké is en streef je dus naar zoveel mogelijk groene kleuren in je organisatie.

Geel: licht grensoverschrijdende situatie

Het gaat om een situatie met beperkte gevolgen. Vaak gaat het om emotioneel gedrag of om licht aanvallende, kwetsende of vijandige (non)-verbale uitingen in het luchtledige of gericht naar objecten, situaties, werking of omgang. Het is heel menselijk. 

De meeste mensen leren vaak door grenzen af te tasten en gaan al dan niet bewust over de grens. Dat heeft geen grote gevolgen als het tijdig begrensd en geduid wordt.

Het kan ook gaan om een situatie waarbij iemand onopzettelijk of onbewust een fout maakt met een beperkt gevolg.

Het gestelde gedrag is voorstelbaar (je kan erin komen gezien de omstandigheden) en net op of over de grens van acceptabel.

Wees wel alert. Het gedrag kan een signaal zijn dat er ernstigere grensoverschrijding op komst is.

De gedragscriteria kunnen er bij een gele kleur als volgt uitzien:

  • Er is geen duidelijke toestemming of het gedrag is licht niet acceptabel.
  • Er is weinig dwang of overreding gebruikt, de betrokkenen kunnen zich makkelijk aan het gebeuren onttrekken. Er wordt geen geheimhouding afgedwongen.
  • De ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen is niet groot. 
  • Er is een lichte twijfel of het gedrag past bij het ontwikkelings- of functioneringsniveau van de persoon. Of het is duidelijk dat het gedrag niet zo gepast is voor het ontwikkelingsniveau. De emotionele en gedragsmatige zelfsturing of bekwaamheid is niet helemaal oké.
  • Het gedrag past niet helemaal binnen de context of er is toch een klein risico voor de privacy.
  • De impact op de betrokkenen is licht en van korte duur.

Rood: ernstig grensoverschrijdende situatie

Hier gaat het om een situatie met persoonlijke schade voor doelwit en/of pleger. Hun veiligheid is echter niet in het gedrang.

Mogelijks is er dwang, manipulatie of intimidatie in het spel.

Daarnaast kan er ook sprake zijn van ongelijkwaardigheid in het nadeel van het doelwit.

De gedragscriteria kunnen er bij een rode kleur als volgt uitzien:

  • Er is duidelijk geen toestemming. Of het gedrag is duidelijk onacceptabel.
  • Er wordt duidelijk dwang, geweld, chantage, list of druk gebruikt. Men kan zich niet aan de situatie of het gedrag onttrekken. Er wordt mogelijks geheimhouding afgedwongen 
  • Er is grote ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen in het nadeel van het doelwit.  
  • Er is een zekerheid of een grotere twijfel dat het gedrag niet past bij het ontwikkelings- of functioneringsniveau van de persoon.
  • Het gedrag past niet in de context. Of er is geen privacy, er zijn toeschouwers.
  • Er is een duidelijke impact op de betrokkene, maar hun veiligheid is niet in het gedrang.

Zwart: zeer ernstig grensoverschrijdend situatie

Hier gaat het om een situatie met zware persoonlijke schade waarbij de veiligheid en/of het functioneren van de betrokkenen in het gedrang is. 

Denk bijvoorbeeld aan zware pesterijen, zwaar escalerend agressief gedrag vanuit emoties of frustratie, persoonlijke bedreiging, een overval, zwaar fysiek agressief gedrag of een verkrachting. 

Het gaat om een situatie waarbij er gevaar is voor jezelf en/of anderen. Dit gevaar kan zowel psychisch als fysiek zijn. Er is manipulatie, intimidatie of dwang in het spel.

De gedragscriteria kunnen er bij een zwarte kleur als volgt uitzien:

  • Er is heel duidelijk geen toestemming. Of het gedrag is heel duidelijk onacceptabel.
  • Er wordt duidelijk dwang, geweld, chantage, list of druk gebruikt. Men kan zich niet aan de situatie of het gedrag onttrekken. Er wordt geheimhouding afgedwongen.
  • De afhankelijkheidsrelatie is groot, er is geen gelijkwaardigheid of er is een groep bij betrokken.
  • Het gedrag past helemaal niet bij het ontwikkelings- of het functioneringsniveau van de persoon.
  • Het gedrag past niet in de context.
  • Er is zware impact op de betrokken. Hun veiligheid en/of functioneren is in het gedrang.