Het Grenswijs systeem is een manier om grensoverschrijdend gedrag te categoriseren. Ontdek wat een gele, rode of zwarte kleur betekent.
Als alle criteria oké zijn, krijg je een groene kleur: aanvaardbaar en soms zelfs fijn gedrag.
Zijn er criteria niet oké, dan kan de ernst variëren als je de gedragscriteria screent.
Er zijn ook factoren die de situatie ernstiger over de grens maken.
Het bepalen van de kleur is geen optelsom van de criteria en factoren. De criteria en factoren zijn een hulpmiddel om tot een onderbouwde en neutrale inschatting te komen, en om goed te bevragen en te observeren. Elke situatie is uniek. Soms weegt één van de criteria zwaarder door dan de andere.
Een vlag kan veranderen door de combinatie van de criteria of doordat een factor een situatie verergert. Bijvoorbeeld:
In je organisatie streef je naar zoveel mogelijk groene kleuren. Er is echter zeer veel licht grensoverschrijdend gedrag in elke organisatie.
Grenzen aftasten en er soms eens licht over gaan, hoort vaak bij een leerproces. Zeker bij jongeren zijn grenzen nog niet duidelijk en leren ze pas de grens kennen door ze soms eens te overschrijden.
Door te benoemen wat de grens is, leer je ze welk gedrag oké is en streef je dus naar zoveel mogelijk groene kleuren in je organisatie.
Het gaat om een situatie met beperkte gevolgen. Vaak gaat het om emotioneel gedrag of om licht aanvallende, kwetsende of vijandige (non)-verbale uitingen in het luchtledige of gericht naar objecten, situaties, werking of omgang. Het is heel menselijk.
De meeste mensen leren vaak door grenzen af te tasten en gaan al dan niet bewust over de grens. Dat heeft geen grote gevolgen als het tijdig begrensd en geduid wordt.
Het kan ook gaan om een situatie waarbij iemand onopzettelijk of onbewust een fout maakt met een beperkt gevolg.
Het gestelde gedrag is voorstelbaar (je kan erin komen gezien de omstandigheden) en net op of over de grens van acceptabel.
Wees wel alert. Het gedrag kan een signaal zijn dat er ernstigere grensoverschrijding op komst is.
De gedragscriteria kunnen er bij een gele kleur als volgt uitzien:
Hier gaat het om een situatie met persoonlijke schade voor doelwit en/of pleger. Hun veiligheid is echter niet in het gedrang.
Mogelijks is er dwang, manipulatie of intimidatie in het spel.
Daarnaast kan er ook sprake zijn van ongelijkwaardigheid in het nadeel van het doelwit.
De gedragscriteria kunnen er bij een rode kleur als volgt uitzien:
Hier gaat het om een situatie met zware persoonlijke schade waarbij de veiligheid en/of het functioneren van de betrokkenen in het gedrang is.
Denk bijvoorbeeld aan zware pesterijen, zwaar escalerend agressief gedrag vanuit emoties of frustratie, persoonlijke bedreiging, een overval, zwaar fysiek agressief gedrag of een verkrachting.
Het gaat om een situatie waarbij er gevaar is voor jezelf en/of anderen. Dit gevaar kan zowel psychisch als fysiek zijn. Er is manipulatie, intimidatie of dwang in het spel.
De gedragscriteria kunnen er bij een zwarte kleur als volgt uitzien: