Functie, doel of motivatie van agressief gedrag

Agressief gedrag vanuit frustratie

Agressief gedrag vanuit frustratie wordt ook reactief, impulsief, defensief, affectief of emotioneel agressief gedrag genoemd. In zo’n geval reageert iemand emotioneel en defensief omdat de zaken anders lopen dan hij wil en omdat hij zich gefrustreerd, machteloos, niet begrepen of uitgedaagd voelt. Het is een reactie op:

• een onvervulde behoefte: verbinding, honger, bewegen, ruimte, uitdaging, inspraak, autonomie, activiteit, aandacht, voorspelbaarheid, eerlijkheid, echtheid, …;
• een gemis aan (juiste) informatie. De verwachting is niet afgestemd op het ontwikkelingsniveau;
• opgestapelde spanning, stress, trauma, angst….

De reactie is vaak impulsief of onbeheerst en gaat gepaard met heftige emoties zoals angst of woede. Dergelijk gedrag kent een vrij voorspelbaar verloop in de vorm van een Gauss-curve met mogelijke uitschieters.

Instrumenteel agressief gedrag

Instrumenteel agressief gedrag wordt ook wel van tevoren beraamd proactief of vijandig agressief gedrag genoemd. Het gaat om een opzettelijke koelbloedige daad om een bepaald doel te bereiken. Het gedrag is berekend en gecontroleerd. Het motief is eigen gewin en het gedrag heeft in tegenstelling tot reactieve agressie niet altijd een stimulus nodig.

Dit gedrag kent een vrij vlak verloop, hoewel het ook snel kan omslaan in frustratie-agressie als iemand zijn doel niet bereikt.

Instrumenteel agressief gedrag kan duidelijk zichtbaar zijn, maar vaak is het ook subtiel.

Agressief gedrag door middelengebruik of ziektebeeld

Alcohol, drugs, medicatie of een psychisch of organisch ziektebeeld kunnen aan de basis van deze soort agressief gedrag liggen. Bij bepaalde aandoeningen is agressief gedrag een symptoom. Het kan hier gaan om onbeheerst agressief gedrag. Het verloop ervan kan grillig zijn. Bij psychotische mensen, mensen die hallucineren of die waandenkbeelden hebben, is er vaak angst in het spel. Paniek kan plots omslaan in een aanval van woede. Deze mensen stellen vooral agressief gedrag vanuit angst en zelfbescherming.

Drank en drugs kunnen een verstekende werking hebben op agressief gedrag. Stimulerende middelen en alcohol kunnen ervoor zorgen dat remmingen wegvallen. Dat kan leiden tot ongepaste verbale uitingen, handtastelijkheden of een fysieke aanval. Andere drugs veroorzaken angst of een vervormde kijk op de realiteit. Al deze middelen zorgen dat mensen de controle over zichzelf kwijtraken.